Narcisme betekent: “Liefde voor jezelf”. In de Griekse mythologie was Narcissus verliefd op zijn eigen spiegelbeeld. Hij was zo verliefd dat hij zich niet kon losrukken van zijn eigen weerspiegeling en geleidelijk aan weg kwijnde en stierf. Wat is narcisme eigenlijk?

De bedoeling van dit artikel is vooral informatief omdat ik vind dat er heel weinig mensen kennis hebben over de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Het kan jou helpen om tijdig een persoon met narcistische trekken te herkennen en te erkennen. Er zijn gradaties, sommigen hebben narcistische trekken terwijl andere een zware persoonlijkheidsstoornis hebben. Uiteindelijk gaat het om hoe je je voelt in aanwezigheid van hem/haar. Bij vragen contacteer een professional (psycholoog of psychiater).

Hoe herken je een narcist?

Vaak duurt het jaren vooraleer iemand een narcist herkent. De charmante eigenschappen die vaak gepaard gaan met een narcist maken het moeilijk om hem/haar als zodanig te herkennen. Sommige narcisten etaleren graag hoe fantastisch ze zijn waardoor het (meer) opvalt. Ze benadrukken hoe fantastisch hun leven, vaardigheden, … zijn. Een bekende chirurg uitte bijvoorbeeld deze woorden: ‘Ik ben de beste chirurg van de hele wereld.’  De hele wereld mag het horen en weten hoe fantastisch ze zijn. Andere narcisten zijn discreter. De buitenwereld hoort hen niet zulke uitspraken doen, want dit gebeurt alleen in de privé-sfeer. “Mijn buurman, een narcist? Neen, hij is altijd vriendelijk en correct, maar narcist, neen.” En toch, in de privé-sfeer kan die zelfde buurman sterk narcistisch gedrag stellen. Dit maakt het des te moeilijker voor de naasten om steun en erkenning te krijgen van buitenstaanders. Het kan helpen om te onderzoeken of de narcist zich anders gedraagt als je alleen met hem/haar bent versus in gezelschap.

Een dynamiek

De manier waarop je een narcist herkent typeert zich vooral in een dynamiek van altijd de meerdere willen zijn. Hoe kan je altijd de meerdere blijven in een sociaal gezelschap? Op twee manieren:

    • Je etaleert hoe fantastisch je bent, hoe beter je bent dan de anderen, hoe beter jouw leven is. De narcist houdt er bijvoorbeeld niet van als zijn/haar partner meer verdient.  Iemand is zonet gevallen, maar de narcist heeft ooit nog een veel zwaardere breuk gehad dan jij.  Jij hebt zonet een oplossing gevonden voor een probleem, maar de narcist vat het samen als: ‘Goed dat ik met die oplossing af kwam.’
  • Een andere manier bestaat uit het devalueren van de andere. “Kijk hoe lelijk die persoon is, kijk hoe dom die andere persoon is.” (want als ik het zo formuleer zeg ik impliciet hoe ‘niet-lelijk’ en ‘niet-dom’ ik ben.) Roddelen is algemeen vaak een manier om je beter te voelen. Door negatieve informatie te verspreiden over anderen en de andere op die manier te devalueren, stijgt je gevoel van zelfbeeld. Dit verdedigingsmechanisme wordt ook bij de narcist gebruikt. De partner, zoon, dochter,… herkent die dynamiek bijvoorbeeld ook onder de vorm van afwezigheid van complimenten. Als je iemand geen compliment geeft, moet je ook geen ‘pluim’ geven aan de andere. Je houdt, bij wijze van spreken, de pluim lekker voor jezelf.

Narcisme is vaak verborgen.

Als je vermoedt dat iemand narcistische trekken heeft is het belangrijk om bovenstaande dynamiek te leren herkennen. Ik merk in de praktijk dat dit inzicht helpt om bepaalde uitspraken en gedragingen van de persoon in kwestie beter te begrijpen. Als je partner jouw kookkunsten nooit bejubelt, maar wel erkenning vraagt voor zijn kookkunsten. Als je nooit complimenten krijgt, maar hij/zij etaleert wel hoe goed hij/zij iets gedaan heeft, moge dit een belletje laten rinkelen. Vooral als dit altijd het geval is en die wisselwerking van meerdere versus mindere voelbaar is. Ophemelen van zichzelf versus naar beneden halen van de andere.

Een klassieker is bijvoorbeeld het volgende scenario: de narcist geeft je nooit complimenten, maar vertelt graag aan anderen hoe een fantastische vrouw of zoon je bent. Dit lijkt als een compliment, maar is vooral een compliment naar zichzelf. Je kan bovenstaand compliment vertalen als: “IK heb zo een fantastische vrouw aan de haak geslagen.” en ‘IK heb mijn zoon zo fantastisch opgevoed.” Als de zoon en vrouw daadwerkelijk zo fantastisch zijn, verdienen ze ook een compliment zonder aanwezigheid van anderen.

Weet een narcist dat hij een narcist is?

Zelf zal de narcist (zo goed als) nooit inzien dat hij een narcist is. Vaak willen ex-slachtoffers een laatste gesprek of erkenning, begrip voor wat er zich afgelopen jaren heeft plaats gevonden, maar dit zal niet gebeuren. Aan de ene kant omdat ze het niet voelen, aan de andere kant omdat ze zich dan klein moeten maken en erkenning geven en dat lukt hen niet.

Loskomen van een narcist is op zich heel moeilijk, vooral bij een bloedband of nauwe relatie. Er is een eeuwige hunkering naar erkenning bij de narcistische andere en altijd hoop dat de narcistische persoon op een dag de woorden zal zeggen die de andere zo graag wil horen: ‘Het spijt me.’ ‘Ik hou van je.’

Kenmerken van narcisme

  • Energieslopend. Je voelt de energie weglopen omdat je constant in de geefmodus zit zonder er iets voor terug te krijgen. Ook al bejubel je anderen, je wordt zelf nooit bejubeld. Je geeft, maar krijgt er weinig tot niets voor in de plaats. Uitgesproken narcisten hunkeren constant naar aandacht en bevestiging. Alleen kunnen ze dit zelf niet geven. Naar verloop van tijd merkt de partner dat de wederzijdse liefderelatie uiteindelijk éénrichtingsverkeer is. Narcisten zijn vaak goede acteurs waardoor dit niet makkelijk opvalt en soms zelf jaren duurt vooraleer de andere dit door heeft.
  • Slachtofferrol. Als de dochter bijvoorbeeld contact met de narcistische moeder wil beperken kruipt de moeder in een slachtofferpositie. Hoe kan je je moeder dit aandoen, nadat ik zoveel voor je gedaan heb, … Vanuit loyaliteit naar de ouders toe is het vaak heel moeilijk om als kind tegen de ouderfiguur in te gaan. De andere wordt snel aangesproken op zijn/haar daden. De slachtofferrol wordt makkelijk aangewend omdat dit opnieuw gepaard gaat met veel aandacht. ‘Zie mijn lijden.’
  • Leugens. Een vrouw vraagt uitleg aan haar narcistische man over prikkelend mailverkeer naar een andere vrouw. Hij ontkent en geeft verschillende redenen waarom dit niet als bedrog geïnterpreteerd mag worden. Het gebeurt dat de narcist de mails vervolgens wist om tegen dezelfde partner te zeggen dat ze dit mailverkeer ingebeeld heeft. De leugens helpen om een imago hoog te houden. Het imago van de perfecte werknemer, de perfecte vader, de perfecte moeder,… Leugens kunnen in die mate verwarring creëren zodat de andere aan zichzelf begint te twijfelen: zou ik het verkeerd gezien hebben, heb ik me vergist?,… Je wordt onzeker en twijfelt aan jezelf.
  • Onvoorspelbaar. De partner die zonet beschuldigd werd van bedrog staat de dag nadien opgewekt op en is poeslief tegen zijn/haar partner. Alsof er nooit beschuldigingen plaats vonden. Zolang het imago van de narcist niet besmeurd wordt is hij lief, wordt hieraan getwijfeld dan kan hij/zij woede-aanvallen krijgen.

Relatie met een narcistische partner

Mensen met narcisme of een narcistische persoonlijkheidsstoornis houden van controle en kunnen om die reden hun partner jaloers maken door bijvoorbeeld openlijk te flirten. De emoties die opgewekt worden bij de partner strelen het ego van de narcist. Soms gebeurt dit ook vanuit wraak en schuilt er een gekrenkt gevoel van ‘vernederd zijn’ onder waarbij wraak helpt om dit gevoel te overstijgen.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis

Indien de persoon zich niet meer kan aanpassen aan de omgeving spreken we van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Egocentrisme, grootheidsgedachten, weinig empathie en constante behoefte om geadoreerd te worden zijn hierbij typerend. Deze constante behoefte creëert frustraties en irritaties indien deze bevestiging uitblijft. Anderen worden vaak gebruikt om de nood aan bewondering te vervullen.

Bij vragen hierover, aarzel niet om contact op te nemen!

Stuur een mailtje naar fabienne@fabiennedeknudt.com voor een afspraak.